Işıl Şenol
Çağımızın vebası nedir diye sorsalar cevabınız ne olurdu? Ben hiç düşünmeden mutlu olmak derdim. Daha doğrusu mutlu olma zorunluluğu. Okuduğumuz kitaplardan izlediğimiz içeriklere yaptığımız sohbetlere kadar her yanımız mutlu olmanın formülleriyle sarılmış. Mutlu musun? İyi hissetmek için neler yapmalıyız? Serotonin salgılayan beş yiyecek,.. vs. Aslında binlerce yıldır konuşulan bir konu mutluluk. Sokrates’ten Bertrand Russell’a Budizmden Tasavvufa kadar birçok filozof ve alanın ilgilendiği bir konu olmuş. Buna rağmen hepsinin ortak ve net bir yanıtı olamamış.
Peki madalyonun öteki yüzüne bir baksak ne olur? Mutsuz olmak. Bu noktada günümüz filozoflarından 1953 Almanya doğumlu Wilhelm Schmid bizi farklı bir pencereden bakmaya davet ediyor. Kitabının adı Mutsuz Olmak. Yaşam filozofu diye de anılan Schmid, felsefe eğitimi almış dünyaca tanınan bir yazar. Kitapları yirmi beşi aşkın dile çevrilmiş ve dünya çapında satışı bir milyonun üzerinde. Halen Erfurt Üniversitesinde felsefe dersleri veren yazar, Zürih’te bir hastanede “felsefeyle manevî destek” adında farklı bir çalışmaya da imza atmış.
Felsefe ve filozof sözcükleri göz korkutmasın çünkü bu kitapta bilinmeyen terimler ya da anlaşılması güç bir anlatım yok. Herkesin anlayabileceği bir dil ve pratik örnekler var. Mutsuz Olmak, Bir Yüreklendirme alt başlığıyla on bölümden oluşuyor. Her bölüm tek bir kavrama odaklanıyor diyebiliriz. Bu kavram aslında kitabın teması ve yazar her bölümde bu temayı farklı bir başlıkta incelemiş. Okuyucu bunu rahatlıkla bulacak ve yazarın davet ettiği pencereden düşünmeye başlayacak. Yazarın yapmak istediği şey tam da bu diyebiliriz. Yazar, daha önce kendisinin de mutluluk adlı bir kitap yazdığını ama onun hayattaki en önemli şey olmadığı şerhini düştüğünü de belirterek başlıyor önsöze.
Yazarın ifadesiyle “mutluluk diktatörlüğü tehdidi mutsuz olmaya pek alan bırakmıyor.” Mutsuz insanlar kendilerini mutsuz eden unsurların nedenlerini irdeleyemeden mutlu olma baskısı ile kendilerini suçlu hissetmekte ve nasıl mutlu olurum sorusunun peşine düşmekteler. Mutlu olamadığı için kendini suçlamakta ve bu da onu daha fazla mutsuz etmekte. Böylece kişi içine düştüğü bu kısır döngüden bir türlü kurtulamamaktadır. Schmid, bu kısır döngüden kurtulmanın yollarına dikkat çekerken mutsuzluğu kendi lehimize nasıl çevirebiliriz sorusunun cevabına odaklanıyor. Ancak mutsuzluk öyle bir his ki onu fark ettiğimiz anda birçoğumuz arkasına bakmadan kaçıp ondan kurtulmak istiyor. Bu çok normal bir davranış. Doğamız gereği bize acı veren şeylerden kaçma haz veren şeylere yönelme eğilimindeyiz. Ayrıca mutsuzluk her zaman sadece bir keyif kaçması olarak görülemeyen, ciddi bir hastalığa neden olan bir durum da olabilir: Depresyon. Adını duyunca bile bizi korkutan bir hastalık. Uzman kişilerce doğru yönlendirilmesi gereken ve bazen tedavisi uzun sürebilen bir duygu durum bozukluğu.
Yazar depresyonla melankolinin birbirinden farklı şeyler olduğunu, günümüzde doktorların depresyon teşhisi koyduğu insanların birçoğunun aslında melankolik insanlar olduğunu belirtiyor. Bunun ayırt edici özelliklerini vurguluyor ve kişinin buna uygun bir yol haritası izlemesi gerektiğini savunuyor. Örneğin melankolik insanları hayata entegre etmenin en iyi yolunun melankolik müzik dinlemek olduğunu belirtiyor. Örnekler bununla sınırlı değil. Okuyucu kitabı okurken şimdiye kadar bakmadığı ya da baksa da göremediği şeyleri deneyimleme fırsatı buluyor. Bir not defterini elin altında tutmakta fayda var. Herkes, kendi kişiliğine ve yaşam tarzına en uygun olan pratikleri seçip hayatına dahil edecektir elbette.
Mutsuz olmak baş edilmesi gereken bir sorun mu yoksa krizi fırsata çevirmek mümkün mü? Hayatımız dümdüz bir çizgide ilerlemediğinden inişler ve çıkışlar her zaman olacaktır. O halde “mutsuz olmayı insan olmanın bir imkanı” olarak görmek belki de mümkündür. Yazarın da alıntıladığı Marlene Dietrich’in şarkı sözleriyle son noktayı koyalım.
Bir şey dileyebilecek olsam kendime
Azıcık mutlu olmayı isterdim
Çünkü, fazlaca mutlu olsaydım
Üzüntünün hasretini çekerdim.
Wilhelm Schmid, Mutsuz Olmak Bir Yüreklendirme, İletişim Yayınları, 92 sf.