Ayşe Özgür Aydoğan
Doksanlı yıllarda “Ah Mary vah Mary” “Salak ile Avanak” gibi komedi filmlerine imzasını atmış yönetmen Peter Farrelly “Yeşil Rehber” filmiyle çıtayı çok yükseltmiş. Altın Küre’de en iyi film ödülü dahil, üç dalda ödül alan film ayrıca Toronto Film Festivali Seyirci Ödülünü de alarak büyük bir başarıya imza attı.

Film 60’lı yıllarda ABD’de geçiyor. O yıllarda Amerika’da Yeşil Rehber adında bir kitapçık basılmıştır. Bu rehber güneyde siyahîlerin gidebileceği mekânlar ve kalabileceği güvenli otelleri gösteren turistik bir kitapçıktır. Adını o dönemde ırkçılığın ileri noktada olduğunu gösteren bu rehberden alan film, Viggo Mortensen’ın canlandırdığı bar fedaisi Tony Lip’in ve Mahershala Ali tarafından canlandırılan siyahî müzisyen Dr. Don Shirley’nin şoförlüğünü yapacağı turnede yaşananları anlatan bir dostluk hikâyesi. Ama sadece bir dostluk hikâyesi olmakla kalmıyor; ten rengi, cinsiyet ve sosyal sınıf üzerinden yaşanan tüm ayırımcılıkları ve aşağılanmaları yüzümüze vuruyor.
İtalyan asıllı olan Tony entelektüel düzeyi düşük, biraz kaba hatta siyahîlere karşı önyargılı bir insandır. Filmde bunu, Tony’nin evine gelen siyahî polislerin kullandığı bardakları bile çöpe attığını gördüğümüzde anlıyoruz. Aslında İtalyan göçmeni olan ve zar zor geçimini sağlayan Tony’de yaşadığı bu coğrafyada bir yabancı. Ama empati kurabilmesi için önce bu yolculuğa çıkması gerekiyor. Müzisyen Dr. Shirley ise Tony’nin tam zıttı bir karakter. Üniversite mezunu, sosyal sınıf olarak üst tabakada yaşayan, kibar ve donanımlı biri. Aynı zamanda muhteşem bir piyanist. Tabi o yıllar Amerika’da ırkçılığın çok hissedildiği bir dönem. Üstelik Shirley’nin ötekileştirilmesi için tek neden siyahî olması da değil, aynı zamanda eşcinsel.
Çok istekli olmasa da Tony, Dr. Shirley’nin şoförü ve koruması olmayı biraz da zorunluluktan kabul eder. Shirley, turne için siyahî düşmanlığı ile bilinen güney eyaletlerini tercih etmiştir. Bu tercihinin sebebi oradaki ırkçılığa karşı bir tavır koymaktır aslında. Ancak bu durumda doğal olarak yolculukta karşılaşacakları zorluklar da artıyor. Birbirine tamamen zıt bu iki kişilik arasındaki buzlar zaman aktıkça eriyor. Gittikleri yerlerde üst tabakadan insanların arasında Tony alt sınıftan olduğu için, Shirley ise ten rengi yüzünden aşağılanıyorlar. Yönetmen filmin bir sahnesinde bu aşağılamayı çok güzel vurgulamış; Dr. Shirley güneyli beyazların yemek yediği lüks bir mekânda piyano çaldığı halde orada yemek yemesine izin verilmiyor ve neredeyse zorla dışarı çıkartılıyor. Üzerine kaldığı otelin hamamında beyaz bir gençle yakalanınca insanlar müzisyeni dövmeye başlıyorlar. Bu sırada Tony yardıma koşuyor ve Shirley’i kurtarıyor. Shirley bu önyargılı toplumun içinde kesinlikle bir tutunamayan. “Yeterince siyah değilim. Yeterince beyaz değilim. Yeterince erkek değilim. Peki, neyim ben?” diye isyan eden acı içindeki Shirley ile Tony arasındaki dostluk böylece başlıyor. Artık Tony aralarında bir fark olmadığını anlıyor ve bundan sonraki süreçte birbirlerine hep destek oluyorlar. Örneğin duygularını pek iyi ifade edemeyen Tony’nin eşine yazdığı mektuplara Shirley yardım ederken Tony’de doktoru koruyup kolluyor. Tony’nin siyahîlere karşı duyduğu negatif düşünceler de baştan sona değişiyor.
Hikâyenin gerçek olduğunu bilmenizi isterim. Ayrıca filmde hiçbir zorlama yok aksine yönetmen hikâyeyi seyirciye gösterişsiz bir biçimde aktarıyor. Oyuncular çok başarılı. Bu filmde Dr. Shirley rolüyle Altın Küre ve Bafta gibi önemli ödül törenlerinden en iyi yardımcı erkek oyuncu ödülü ile dönen Mahershala Ali’yi “Moonlight” filminden tanıyoruz. Moonlight filminden de Altın Küre ödülü ile dönmüştü. Tony rolünde izlediğimiz Viggo Mortensen’da rolünü çok iyi oynamış, çok sahici ve yalın. Filmin müzikleri muhteşem zaten en iyi komedi müzikal dalında da ödülü kucakladı.
Not: Gerçek hayatta iki arkadaş bu turneden sonra hayatları boyunca dost kalmış ve ikisi de aynı yıl ölmüştür.
Yönetmen : Peter Farrelly
Senaryo : Nick Vallelonga, Brian Hayes Currie
Oyuncular : Viggo Mortensen, Mahershala Ali, Don Stark, Sebastian Maniscalco
Film Müzikleri : Kris Bowers
Vizyon Tarihi : 29 Kasım 2018
Not: Cazkedisi Dergisi 14. sayıda yayımlanmıştır.