Perdeci Oyuncuları ve AYSA Prodüksiyon Tiyatrosu tarafından geçtiğimiz Aralık ayından “1984 (Büyük Gözaltı)”oyununda, Rutkay Aziz ve Taner Barlas’a Ekin Aksu, Özcan Alpar, Levent Yılmaz, Aytaç Öztuna, Hüseyin Uçurtma ve Hüseyin Demir eşlik ediyor.
Ülkemizde Robert Owens, Wilton E. Hall ve William A.Miles’ın tiyatro sahnesine uyarladığı bu roman, Artun Özsemerciyan, Celal Üster ve Nuran Akgören’in roman ve oyun çevirilerinden yararlanarak Taner Barlas’ın kurguladığı oyun, Rutkay Aziz’in yönetmenliğinde sahneleniyor.
Romanın özetini kısaca anlatmak gerekirse, romanın dünyası
üç ayrı rejimle yönetilmektedir: Okyanusya, Avrasya ve Doğu Asya… Sovyetler
Birliği’ni andıran Okyanusya, düşünmeden itaat eden ve Büyük Birader adında
birine bağlılıkları olan halkın yaşadığı devlettir. Toplumdaki tüm insanların
hareketleri, düşünceleri ve davranışları izlenir.
Kardeşlik ve özgürlüğü savunan muhalif özellikteki bir örgütün lideri Goldstein
toplumun düşmanı olarak görülür. Baş karakter Winston’ın çeşitli olaylara dahil
olmasıyla roman, okuyucuların akıllarında bir takım soru işaretleri de bırakır.
Acaba Büyük Birader ve Goldstein diye iki karakter romanda gerçekten yaşıyor
mu?
İşte bu distopik roman, Dünya Perdecileri aracılığıyla tiyatro sahnesinde
tekrar hayat bulup seyircisiyle buluşuyor.
İlk olarak Avrupa’daki son adam (The Last Man in Europe) adı ile 1949’da yayınlanıp sonradan pazarlama stratejisi nedeniyle ismi değiştirilen romanın yazılan dönemi düşündüğümüz zaman müthiş bir hayal gücü ortaya çıkaran George Orwell’i tebrik etmemek de elde değildir. Çünkü yapıt güncelliğini hiçbir zaman yitirmemektedir. Romandaki ”Büyük Birader”, ”Düşünce Polisi”, ”101 Numaralı Oda”, 2+2=5” gibi çeşitli kavramlar da günümüz lugatına da dahil olmuştur.
Psikanalist ve sosyolog Erich Fromm edebiyat tarihinin en önemli distopya
romanlarından biri olan ‘1984’ü, “Bir ruh halinin dile getirilmesinin
yanında bir uyarı niteliğindedir.” diye anlatıyor. Fromm’a göre, hâlâ
umudu olan ve toplumu uyarmak, uyandırmak isteyen George Orwell’in
kült romanı, “bu umudun ancak, bugün tüm insanların karşı karşıya
oldukları tehlikenin, bireyselliği, aşkı, eleştirel düşünceyi tümden yitireceği
gibi bunun ayırdına bile varamayacak bir otomatlar toplumu olup çıkma
tehlikesinin farkına vararak kavranabileceğini öğretir.”
Romanda bireyselliğin yok edildiği, insanların makineleştirilip zihinlerinin kontrol altına alındığı bir dünya düzeninin anlatıldığı 1984’te Gelecekte kötü bir senaryonun olacağı anlatılan Okyanusya diye bir ülke bulunmaktadır. Bu ülkenin halkının Büyük Birader diye birine bağlılıklarını göstermeleri zorunluluğu vardır. Toplumdaki tüm insanların hareketleri, düşünceleri ve davranışları izlenmektedir. Hatta televizyondan bile insanlar sürekli gözetlenip kontrol edilir. Herkes son derece nefret dolu ve baskı altında olup halkın katılmakla zorunlu olduğu “iki dakikalık nefret” programları bile yapılmaktadır.
Okynusya’da yaşananlar maalesef çoğumuza hiç de yabancı gelmemektedir. Çünkü insanların birbirini “düşünce polisleri”ne şikayet ettiği, gerçekleri bile söyleyemedikleri kadar baskı altına alındığı bir toplumdan bahsediliyor. Mesalâ, bir çocuk, romanda kendi ailesini bile “düşünce polisine” şikayet ederek durumun ne derecede özgürlüğü kısıtlayıcı ve vahim olduğu gözler önüne seriyor. Bunun gibi baskılara zaman zaman da şahit olmaktayız. O dönemde Orwell’in yazdıkları günümüz için de ciddi bir uyarı niteliğindedir. Bu yüzden tiyatroya uyarlanan ve Rutkay Aziz, Taner Barlas gibi usta tiyatrocular tarafından da oynanan “Büyük Gözaltı”yı izlemenizi tavsiye ederim.
Yönetmen: Rutkay Aziz
Uyarlayanlar: Robert Owens, Wilton E. Hall, William A.Miles
Çeviri: Artun Özsemerciyan, Celal Üster
Kurgu: Taner Barlas
Dekor ve Kostüm Tasarım: Metin Deniz
Müzik: Cahit Berkay
Reji Asistanı: Andaç Sayın
Işık Tasarım: Mahmut Özdemir
Projeksiyon Oyuncuları: Ali Gül, Gülşah Kıray Barlas, Ezgi Erdilek,
Aykut İşpir, Bekir Akbaş, Özgür Can Akbaş
Oyuncular: Rutkay Aziz, Taner Barlas, Ekin Aksu, Özcan Alpar, Levend
Yılmaz, Aytaç Öztuna, Hüseyin Demir, Hüseyin Uçurtma
Haber:Meltem Kofoğlu