Yazar Fatma Karagülle Türk ve Dünya edebiyatından ilkleri Aksisanat okurları için derliyor…
TÜRK VE DÜNYA EDEBİYATINDA İLKLER
İlk yerli tiyatro yapıtı: Şinasi, Şair Evlenmesi, 1859
İlk yerli roman: Şemsettin Sami, Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat, 1873
Batılı tekniğe uygun ilk roman: Halit Ziya Uşaklıgil, Aşk-ı Memnu, 1899
İlk çeviri roman: Yusuf Kâmil Paşa, Fenelon’dan Telemak, 1859
İlk köy romanı: Nabizâde Nâzım, Karabibik, 1889
İlk psikolojik roman: Mehmet Rauf, Eylül, 1901
İlk realist roman: Recaizade Mahmut Ekrem, Araba Sevdası, 1898
İlk resmi Türkçe gazete: Takvim–i Vakayi, 1831
İlk yarı resmi gazete: Ceride-i Havadis, 1840
İlk edebî roman: Namık Kemal, İntibah, 1874
İlk tarihi roman: Namık Kemal, Cezmi, 1880; Ahmet Mithat Efendi, Yeniçeriler, 1871
İlk özel gazete: Şinasi ile Agâh Efendi, Tercüman-ı Ahvâl, 1860
İlk pastoral şiir: Abdülhak Hamit Tarhan, Sahra
İlk şiir çevirisini yapan, ilk makaleyi yazan: Şinasi
Noktalama imlerini ilk kez kullanan, ilk Türk gazeteci: Şinasi
Aruzla ilk manzum tiyatro eseri yazan: Abdülhak Hamit Tarhan, Eşber, 1880
Heceyle yazılan ilk manzum tiyatro eseri: Abdülhak Hamit Tarhan, Nesteren, 1878
İlk bibliyografya: Katip Çelebi, Keşfü’z Zünûn, 1650
İlk anı kitabı: Babürşah, Babürnâme
İlk hamse yazarı: Ali Şîr Nevaî
İlk tezkire: Ali Şir Nevai, Mecâlisü’n Nefâis, 1498
İlk şiir antolojisi: Ziya Paşa, Harâbât, 1874-1875
İlk atasözleri kitabı: Şinasi, Durub-i Emsal-ı Osmaniye, 1863
İlk mizah dergisi: Teodor Kasap, Diyojen, 1870
İlk öykü kitabı: Ahmet Mithat Efendi, Letaif-i Rivayat, 1870-1894
İlk fıkra yazarı: Ahmet Rasim
Türkçe yazılan ilk kitap: Yusuf Has Hacip, Kutadgu Bilig
İlk siyasetname: Yusuf Has Hacip, Kutadgu Bilig
Mesnevi tarzında yazılmış ilk eser: Yusuf Has Hacip, Kutadgu Bilig
İlk didaktik şiir örneğimiz: Yusuf Has Hacip, Kutadgu Bilig
Aruzla yazılan ilk eserimiz: Yusuf Has Hacip, Kutadgu Bilig
İlk mensur şiir örneklerini veren: Halit Ziya Uşaklıgil
Şiirde ilk kez Türk sözcüğünü kullanan: Mehmet Emin Yurdakul
İlk makale: Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi, 1860
İlk edebi bildiriyi yayımlayan topluluk: Fecr-i Âti (Servet-i Fünun), 1809
İlk seyahatname: Seydi Ali Reis, Mir’atü’l-Memalik, 1554
İlk edebiyat tarihçimiz: Abdulhalim Memduh Efendi
Batı anlayışındaki ilk edebiyat tarihçimiz: Fuat Köprülü
Sahnelenen ilk tiyatro yapıtı: Namık Kemal, Vatan yahut Silistre
Uyağı şiire serperek klasik nazım şekillerinden farklı ilk örnekleri veren: Tevfik Fikret
Türkçenin ilk dilbilgisi kitabı: Süleyman Paşa, İlm-i Sarf-ı Türkî
İlk natüralist yapıtımızın yazarı: Nabizâde Nâzım, Zehra
Divan Edebiyatında mahallîleşme akımının temsilcisi: Nedim
Şarkı nazım türünü ilk kullanan: Nedim
İlk tarih ve coğrafya ansiklopedisi: Kāmûsü’l-a’lâm
İlk sözlüğümüz: Kaşgarlı Mahmut, Dîvânu Lugâti’t-Türk
İlk Türkçe sözlük: Şemsettin Sami, Kamûs-ı Türkî
İlk özdeyiş örneklerini veren: Ali Bey / Lehçet’ül Hakayık
Türk adının geçtiği ilk Türkçe metin: Orhun Abideleri (Göktürk Kitabeleri)
Edebiyatımızda objektif eleştirinin nasıl olacağını ilk açıklayan: Recaizade Mahmut Ekrem
Edebiyatımızdaki ulusal dönemin açılmasına öncülük eden: Mehmet Emin Yurdakul
Konuşma diliyle yazılmış ilk öykünün yazarı: Ömer Seyfettin
Edebiyatımızda ilk uyaksız şiirini yazan: Abdülhak Hamit Tarhan, Validem
İlk köy şiiri: Muallim Naci, Köylü Kızların Şarkısı
İlk alfabemiz: Göktürk Alfabesi
Tekke şiirinin kurucusu: Ahmet Yesevî
İlk Türk destanı : Alp Er Tunga Destanı
Bizde batılı anlamda ilk eleştiriyi yazan: Namık Kemal
Bizde epik tiyatro türünün kurucusu: Haldun Taner
İlk kadın romancımız: Fatma Aliye Hanım
Süslü nesrin ilk temsilcisi: Sinan Paşa
Dünyanın halen yaşayan en büyük ve ilk Müslüman Türk destanı: Kırgızların Manas Destanı
Edebiyat sözcüğünü bizde ilk kullanan: Şinasi
Kurtuluş Savaşımızı doğrudan işleyen roman: Halide Edip Adıvar, Ateşten Gömlek
İlk uyarlama tiyatro eserinin yazarı: Ahmet Vefik Paşa
İlk divan şairi: Hoca Dehhânî
Öyküde gerçek anlamda ilk kez Anadolu’yu işleyen: Refik Halit Karay
En başarılı psikolojik roman yazarımız: Peyami Safa, 9.Hariciye Koğuşu
DÜNYA EDEBİYATINDA İLKLER
İlk modern roman: Cervantes, Don Kişot
İlk psikolojik romanı örneği: Madame de La Fayette, Prenses de Klev
Dünya edebiyatındaki ilk öykücü ve eseri: Giovanni Boccaccio, Decameron
Deneme türünün kurucusu: Montaigne
Dünyanın bilinen ilk destanı: Sümerlerin Gılgamış Destanı
Dünyanın halen yaşayan, en büyük ve ilk Müslüman Türk destanı: Kırgızların Manas Destanı
İlk mizah dergisi : Teodor Kasap, Diyojen
Komedi türünün ilk büyük ustası: Aristophanes
Trajedi türünün ilk büyük ustası: Aiskylos
Dünyada ilk özgün çizgi serüven öyküsü: Chester Gould, Dick Tracy
Dünyadaki ilk kadın romancı: Aphra Behn
Dünya edebiyatındaki ilk realist roman: Gustave Flaubert, Madame Bovary
Bilinen ilk kadın tiyatro yazarı: Hrotsvit
Bilinen ilk masal anlatıcısı: Aisopos(Ezop), Ezop Masalları
Dünyanın bilinen ilk aşk şiiri: Sümerli bir rahibe tarafından Kral Suşin’e yazılan 7 kıtalık bir şiir (İstanbul Tableti)
Bilinen ilk fabl örneği: Beydaba, Kelile ve Dimne
İlk polisiye öykü: Edgar Allan Poe, Morgue Sokağı Cinayetleri
İlk bilim-kurgu Eseri: Samsatlı Lukianos , True History
İlk gotik roman: Horace Walpole, Otranto Şatosu
Dünyanın bilinen ilk romanı: Murasaki Shikibu, Genji’nin Hikayesi
Dünyanın bilinen ilk biyografisi: Plutarch, Parallel Lives